19-5-2-2- شرح نظام آموزشي پاکستان

نظام برنامه درسی پاکستان

نویسنده: دکتر علی اصغر مهرپور

تاریخ دریافت: 1400/4/20                                                                                                                                 تاریخ پذیرش و انتشار: 1400/5/23

 

مقدمه

پاکستان سرزمینی است در آسیای جنوبی که از تنوع فرهنگی و زبانی متنوعی برخوردار است. این کشور متشکل از چهار استان بلوچستان، پنجاب، سند و خیبر پختونخوا^[1]، پایتخت اسلام آباد و دو منطقه خودمختار جامو-کشمیر و گیلگیت-بالتستان^[2](که با 212میلیون نفر ششمین کشور پرجمعیت جهان) است (یاسمن­خان^[3]، 2008). 28/96% از جمعیت پاکستان، مسلمان است و با 64% جمعیت جوان زیر30سال، از بزرگ‌ترین جمعیت­های جوان جهان به شمارمی­آید (اداره آمار پاکستان^[4]،2021). در پاکستان به بیش از 70زبان صحبت می­شود اگرچه زبان اردو و انگلیسی دو زبان­ رسمی این کشور است (هانتر، 2020). نظام آموزشی پاکستان 317،323 مرکز آموزشی،50،292،570 دانش‌آموز و 1،836،584 معلم را تحت پوشش دارد (یونیسف^[5]، 2019).

اهداف و سیاست­های کلی آموزشی

نظام آموزشی پاکستان هرچند در قرن­های20 و 21 پیشرفت بسیاری کرده است، اما هنوز تمایل زیادی به حفظ روش‌های سنتی و منسوخ آموزشی خود دارد (بلال­خان^[6]، 2020). پس از تصویب وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه­ای فدرال^[7] به تاریخ 19ژوئن 2014، مطابق با مادة 25-الف قانون اساسی پاکستان، دولت موظف به ارائه آموزش رایگان و اجباری برای همه‌ی کودکان پنج تا شانزده سال گردید. “توسعه منابع انسانی، با اطمینان از دسترسی برابر و تعالی آموزشی در سراسر پاکستان” بیانیه مأموریت نظام آموزشی پاکستان است. در اهداف ملی نظام آموزشی؛ آموزه­های اسلام، قرآن و سنت بخش جدایی ناپذیری از برنامه­ درسی پاکستان است. توجه به تأمین نیازهای اساسی یادگیری، گسترش کیفی وکمّی آموزش مقدماتی، تبديل سيستمِ عرضه­گرا به تقاضاگرا، توسعه مستمر برنامه درسی، توسعه آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای، توسعه فناوری اطلاعات و نهادینه‌سازی آموزش معلمان از محورهای مورد تأکید این نظام آموزشی است (آموزش وپرورش و آموزش حرفه­ای، 2021).

 

ساختار نظام آموزشی و معرفی سطوح تحصیلی

طرح نظام آموزشی پاکستان (2+ 2+ 3+ 5) است و بر همین اساس ساختار آموزش عمومی در پنج سطح زیر طبقه‌بندی می­شود (یونسکو^[8]، 2010):

1. آموزش پیش دبستانی^[9] برای کودکان 3 تا 4سال: برنامه درسی یک­ساله، محیط و معلم اختصاصی از الزامات این دوره است.
2. آموزش دبستانی^[10] (پایه­های 1-5): بیشتر کودکان پاکستانی در سن 5سالگی وارد مدرسه می­شوند.
3. متوسطه اول^[11] (پایه­های 6-8): دو سطح 2و3 را دوره ابتدایی نیز می­نامند.
4. متوسطه دوم^[12] (پایه­های 9-10): این دوره در بعضی استان­ها به دوره”پیش دانشگاهی” نامیده می­شود.
5. متوسطه عالی^[13] (پایه­های 11-12): این دوره گاهی بخشی از تحصیلات دانشگاهی محسوب می­شود.

سه دوره‌ی اول را آموزش پایه (جدول 1) می­نامند (یونسکو، 2010). دانش‌آموزان فارغ التحصیل از سطح متوسطه دوم، دیپلم متوسطه (SSC^[14]) و فارغ التحصیلان از سطح متوسط عالی، فوق دیپلم (HSSC^[15]) دریافت می­کنند (فانزی و رزاق^[16]، 2017). پس از پایان 12سال آموزش مدرسه‌ای، علاقه‌مندان به ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی، به کالج­ها یا دانشگاه‌ها وارد می­شوند. آموزش فنی وحرفه‌ای (TVE^[17]) از 13تا 15سالگی آغاز می­شود و شامل دوره­های یک تا سه ساله در رشته­های مختلف است (یونسکو، 2010).

جدول (1): سطوح تحصیلی نظام آموزشی پاکستان

نام دیگر	نام  دیگر		پایه­ها		سطح آموزشی	سن تقریبی
سطح دانشگاهی	سطح دانشگاهی	17- …		کارشناسی ارشد/دکتری		21- …
		13-16		کارشناسی		17-20
متوسطه دوم	سطح متوسطه	11-12		متوسطه عالی		15-16
متوسطه اول		9-10		متوسطه دوم		13-14
سطح راهنمایی	سطح ابتدایی (آموزش پایه)	6-8		متوسطه اول		10-12
ابتدایی		1-5		ابتدایی		5-9
پیش دبستانی		دوره کودکستان		پیش دبستانی		3-4

 

 

موضوعات درسی در هر یک از سطوح تحصیلی

موضوعات درسی دوره ابتدایی شامل دروسی مانند: زبان اول، زبان دوم، شنیدن و صحبت کردن، خواندن، نوشتن، ریاضیات، علوم اسلامی، تربیت بدنی، علوم تجربی، علوم اجتماعی و فرهنگ، علوم هنری و کارعملی است (فانزی و رزاق، 2017).

موضوعات درسی دوره متوسطه اول شامل موضوعاتی مانند: زبان اردو، زبان انگلیسی، ریاضیات، علوم و مطالعات اجتماعی است.  مطالعات اسلامي  مبحثی اصلي است كه در این دوره آغاز می­شود. تعلیمات مدنی اخیراً در برنامه درسی مدارس به جای اسلامیت برای اقلیت­های مذهبی معرفی شده است.

موضوعات درسی دوره متوسطه دوم، با توجه به رشته تحصیلی دانش‌آموزان که یکی از رشته­های علوم تجربی، علوم انسانی یا علوم فنی است، ارائه می­شود. اما در تمامی رشته­ها، دروسی مانند: زبان انگلیسی، اردو، علوم اسلامی، مطالعات پاکستان و ریاضیات مشترک است (فانزی و رزاق، 2017). همچنین دروس بدون آزمونِ تربیت بدنی (20-15 دقیقه در روز) و آموزش پدافند غیرعامل^[18]، کمک­های اولیه و پرستاری برای حداقل 72ساعت در پایه 9 و10 ارائه می­شود.

آموزش فنی وحرفه‌ای در پاکستان به اشکال مختلفی ارائه می­شود، از برنامه­های کارآموزی غیررسمی مبتنی بر صنعت گرفته، تا گواهی­های مهارتی در سطح متوسطه و دیپلم­ متوسطه عالی. برنامه­های درسی بیشتر شامل دروس اجباری دورة متوسطه و دروس تخصصی عملی است. این برنامه­ها در مدارس متوسطه فنی، مدارس بازرگانی، پلی تکنیک و کالج­های فنی که اکثر آن‌ها دولتی هستند، تدریس می­شود (هانتر، 2020).

تقویم سال تحصیلی

سال­تحصیلی مدارس بطور تقریبی در اواخر اوت (اوایل شهریور) آغاز و اواخر مِی (اوایل خرداد) به کار خود پایان می­دهد. تاریخ بازگشایی از یک مدرسه به مدرسه دیگر ممکن است، متفاوت باشد. تقویم آموزشی از نظام ترمی پیروی می­کند (جدول2). لازم به ذکر است که با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایالت­های مختلف، توزیع استفاده از تعطیلات تابستانه و زمستانه در سقف ۱۰هفته متفاوت خواهد بود (وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه­ای، 2021).

جدول(2): تقویم آموزشی مدارس پاکستان سال 2021

تاریخ	فعالیت
19-18 مرداد	جانمایی معلمان جدید
27- 22 مرداد	آغاز به‌کار معلمان
7- 5 شهریور	شروع سال تحصیلی (ترم اوّل)
24-16 آبان	پایان ترم اوّل (امتحانات)
28 آبان	شروع ترم دوم
11 دی – 26 آذر	تعطیلات زمستانی
12 دی	ادامه کلاس­ها
9- 2 اسفند	پایان ترم دوم (امتحانات)
13 اسفند	آغاز ترم سوم
16- 12 فروردین	تعطیلات بهاری
19 فروردین	ادامه کلاس­ها
10- 3 خرداد	پایان ترم سوم (امتحانات)

 

نهادهای کلیدی دست اندرکار برنامه درسی

تعیین سیاست­های کلان آموزشی، استانداردها و هماهنگی با سایر حوزه­ها به عهده وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای فدرال است. لذا‌، دستورالعمل­های کلی برنامه درسی توسط وزارتخانه متبوع تبیین می­گردد، ولی برنامه درسی استان­ها و مناطق توسط خودشان صورت می­گیرد و ممکن است تفاوت­ چشمگیری با یکدیگر داشته باشند. به همین دلیل، دولت فعلی عمران خان^[19] در تلاش برای دستیابی به یک استاندارد غنی^[20] با معرفی یک برنامه درسی واحد (SNC^[21]) در مدارس ملّی است (هانتر، 2020). نهادهای کلیدی دست اندرکار برنامه درسی مدرسه‌ای عبارت است از (بانک توسعه آسیا، 2019):

• پنجاب: مرجع برنامه درسی پنجاب (PCA^[22]) مسئول تدوین برنامه درسی ایالت پنجاب است.
• سند: دفتر برنامه درسی و زیرمجموعه­های آن (BCEW^[23]) مسئول تدوین برنامه درسی ایالت سند است.
• خیبر پختونخوا: مدیر برنامه درسی و آموزش معلمان (CTE^[24]) مسئول تدوین برنامه درسی ایالت سرحد شمالی است.
• بلوچستان: در این استان هیچ برنامه درسی تعریف شده‌ای در دست اجرا نیست.
• مناطق قبیله‌ای^[25]: نواحی برنامه درسی مناطق قبیله‌ای^[26]، مسئول تهیه برنامه درسی برای این مناطق است.

مدیریت آموزشی، تمرکز و عدم تمرکز

در حالی­که پاکستان در بیشتر تاریخ خود دارای یک نظام حکومتی نسبتاً متمرکز بوده، اما از اوایل دهه 2000، گرایش به تمرکززدایی داشته است. مدیریت نظام آموزشی مدرسه‌ای هم تا قبل از سال ۲۰۱۰میلادی به‌صورت متمرکز اداره می‌شد. اما از آوریل ۲۰۱۰میلادی بر اساس ماده ۲۵ اصلاحیه ۱۸ قانون اساسی کشور، نحوه اداره آموزش و ارائه خدمات آموزشی برای کلیه دانش‌آموزان بین سنین ۵ تا ۱۶سال غیرمتمرکز گردید (وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2021). بر همین اساس ارائه خدمات آموزشي تا پايه دوازدهم به عهده دولت­هاي استاني و منطقه‌اي قرارگرفت. آن‌ها مسئول تدوین سیاست­ها، بخش تأمین مالی و اجرای آن از طریق ادارات آموزش استان مربوطه هستند (بانک توسعه آسیا، 2019).

سیاست­های برنامه­های درسی

ساختار برنامه درسی ملی (NCF^[27]) یک سند راهبردی است که از طریق برنامه‌های درسی رهنمودهایی را برای دستیابی به چشم‌انداز، مأموریت، اهداف و موضوعات آموزشی مدارس ارائه می­دهد. در حال حاضر پاکستان هیچ ساختار برنامه درسی ملی (NCF) ندارد، در حالی که اکثرکشورها چنین چارچوبی دارند و برنامه‌های درسی خود را با توجه به این چارچوب­ها تدوین می­کنند. تعداد زیادی از کشورها با ساختار فدرال^[28]، دارای برنامه درسی مرکزی یا چارچوب برنامه درسی ملی با هدف آموزشِ مدارس یا استانداردهای مشترک برای برنامه­های درسی هستند (وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2018).

انواع مدرسه

در پاکستان، چهار سیستم آموزشی مجزا دنبال می­شود، سیستم مدارس دولتی (عادی و نمونه)، سیستم مدارس خصوصی، سیستم مدارس دینی و سیستم آموزش غیر رسمی. این مدارس خود به چند زیرگروه  تقسیم می­شوند. علت آن بیشتر به دلیل برنامه درسی، کیفیت کتاب­های درسی، سیستم امتحانات و زبان آموزشی مورد استفاده معلمان است (وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2018).

بین مدارس عادی و نمونه دولتی تفاوت عمده کیفی وجود دارد. مدارس نمونه دولتی هزینه­های بسیار بالایی دارند و خانواده­های سطح اقتصادی بالای جامعه از آن‌ها بهره می­برند. این مدارس بیشتر در شهرهای بزرگ و مکان­های خاص واقع شده‌اند و از امکانات عالی از جمله آزمایشگاه­ها، رایانه­ها و معلمان بسیار آموزش دیده برخوردار هستند.

آموزش خصوصی بیشتر در دوره‌ی ابتدایی و راهنمایی دیده می­شود و از این حیث به کمبود ظرفیت در بخش دولتی کمک شایان توجهی کرده است. طبق آمار رسمی، حدود 35% از دانش‌آموزان مدارس ابتدایی در مدارس خصوصی ثبت نام می­کنند. بسیاری از مدارس دولتی ابتدایی به لحاظ کیفیت زیرساخت، در شرایط بسیار نامناسبی هستند. آمارهای اخیراً دولت این موضوع را مورد توجه قرار داده است. فقط 54% مدارس ابتدایی از انشعاب برق، 67% مدارس از آب آشامیدنی و 68% از سرویس بهداشتی برخوردارند. کمبود معلم آموزش دیده و غیبت معلمان از دیگر مشکلات است (هانتر، 2020).

ارزشیابی در مدارس پاکستان

آزمون سالانه ارتقاءِ دانش‌آموزان به کلاس بعدی در دوره ابتدایی (پایه­های 1تا 8) به صورت داخلی و توسط مدرسه برگزار می­شود. سوال­های امتحانی هر درس، توسط معلم مربوطه طرح و با همکاری مدیر مدرسه اجرا می­گردد. نمره‌ی قبولی، کسب حداقل 33% نمره در هردرس و همچنین در معدل کل است (یونیسف، 2010). در سال­های اخیر، استان‌های پنجاب و سند، در پایان پایه­های 5 و 8 آزمون سراسری برگزار می­کنند.

قبل از هجدهمین متمم قانون اساسی، ارزیابی دوره متوسطه در سراسر پاکستان توسط سیستم ارزیابی ملی آموزش (NEAS^[29]) ­-یک نهاد در سطح ملی با بازوهای استانی (PEAS^[30])– انجام می­شد. اما بعد از قانون، استان­ها نیز سیستم ارزیابی خود را تأسیس کردند و یا در مرحله تأسیس آن هستند. استان­ها و مناطق محلی امتحانات متوسطه دوم در پایه‌های 9 و 10 و امتحانات متوسطه عالی در پایه­های 11 و 12 را از طریق هیئت­های آموزش مربوطِ به زیراستان خود (BISE^[31]) اجرا می­کنند (بانک توسعه آسیا، 2019). یک هیئت مدیره –کمیته بین رؤسای هیئت مدیران– برنامه­های درسی و امور مربوط به امتحانات را بین هیئت­های مختلف هماهنگ می­کند. در بیشتر موارد، گواهی­ فارغ التحصیلان در سراسرکشور به رسمیت شناخته می­شود. امتیازبندی نمرات دوره متوسطه در مقیاس 1000 است (جدول 3). حداقل نمره‌ی قبولی در هر درس 33% است. معدل نهایی بطورمعمول به نمره‌ی حرفی یا درجه‌ای^[32] تبدیل می­شود. دانش‌آموزان در هشت موضوع مورد ارزیابی قرار می­گیرند. کسانی که در بیش از دو موضوع امتیاز لازم را نیاورند؛ ملزم به تکرار سال تحصیلی هستند (هانتر، 2020).                                  جدول (3): رتبه بندی نمرات دوره متوسطه پاکستان

امتیاز بندی نمرات دوره متوسطه پاکستان
نمرات حرفی	دامنه نمرات	توصیف	حرف معادل
A+	80-100	فوق‌العاده	A
A	70-79	عالی	A
B	60-69	خیلی خوب	B+
C	50-59	خوب	B
D	40-49	متوسط	C
E	33-39	قابل قبول	C-
F	0-32	رد	F

منبع: کمیسیون آموزش متوسطه (2020)

آموزش مدارس اسلامی

آموزش دین اسلام نقش برجسته‌ای در پاکستان داشته و دارد. در ابتدا تعداد مدارس اسلامی نسبتاً کم بود (کمتر از 200مدرسه) و مأموریتشان آموزش رهبران مذهبی بود، اما در حال حاضر تعداد آن‌ها به بیش از 30هزار مدرسه تخمین زده می­شود. تعداد دانش‌آموزان این مدارس از 1.8 تا 3.5 میلیون نفر برآورد می­شود. کمبود مدارس دولتی در مناطق روستایی، ورود پناه جویان افغان و دیگر مهاجران از جمله عواملی است که منجر به رشد این مدارس شده است. حمایت‌ها و تامین مالی سایر کشورها از جمله عربستان و ایران نیز در این امر نقش به‌سزایی دارد (بلال­خان، 2020). بیشتر این مدارس، مؤسسه­های ثبت نشده‌ای هستند که منحصراً بر مطالعه قرآن، زبان­های عربی و فارسی متمرکزند، برخی دیگر به مدارس اسلامی رسمی وابسته­اند و محتوای اجباری برنامه درسی ملی را آموزش می­دهند (آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای فدرال، 2021).

تربیت معلم

تاریخ تربیت معلم پاکستان را می­توان در سال 1804 جست‌وجوکرد، جایی که دو مؤسسه تربیت معلم در لاهور و کراچی^[33] تأسیس شدند و برنامه­های غیررسمی تربیت معلم را ارائه دادند (شاه و همکاران، 2011). اما به‌طور رسمی دولت پاکستان از زمان استقلال این کشور، هفت سند سیاست‌گذاری آموزشی ارائه کرده است، که هر یک از آن‌ها بر اهمیت تربیت معلم تأکید کرده‌اند (احمد، 2012).

در سال­های اخیر الزامات معلمی به‌طورمعنی‌داری سخت­تر شده است. تدریس در دوره‌ ابتدایی (پایه­های1 تا 8)، با گذراندن دوره‌ی یک­ساله آموزشی و دریافت گواهی تدریس سطح دبستان (SSC+1) و گواهی تدریس سطح متوسطه اول (HSSC+1) میسر می­گردد. هرچند بر اساس مقررات ملی، حداقل شرط تدریس در مدارس مدرک کارشناسی در آموزش یا معادل آن است. برای تدریس در سطح متوسطه دوم و متوسطه عالی، تحصیلات کارشناسی ارشد آموزشی یا کارشناسی ارشد علاوه بر دوره آمادگی تدریس ضروری است. استخدام معلمان در سطح استانی و منطقه­ای صورت می‌پذیرد، لذا شیوه­های پذیرش به‌طورقابل توجهی متفاوت است، که این تفاوت اساساً مربوط به کمبود معلم و میزان داوطلب واجد شرایط است (تاهیرا^[34] و همکاران، 2020). مسئولیت به‌کارگیری، جانمایی، انتقال و ارتقاءِ معلمان به عهده‌ مسئول اجرایی منطقه (EDO^[35]) است. مسئولیت برنامه درسی دوره­های کارشناسی و کارشناسی ارشد و مدارک بالاتر آموزش معلمان قبل از خدمت، به عهده‌ی دانشگاه­های مربوطه است. وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای فدرال و کمیسیون آموزش عالی وظیفه استانداردکردن برنامه درسی، تدوین استانداردهای معلمان و اعتباربخشی مؤسسه­های تربیت معلم را بر عهده دارند (هانتر، 2020). اگرچه اصلاحات زیادی برای بهبود آموزشِ برنامه­های آمادگی معلمان تازه‌کار، ضمن خدمت و جذب معلمان انجام شده است، اما در ارتقاءِ یادگیری دانش‌آموزان نتایج اندکی داشته است (آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2018).

چالش­های آموزشی

از سال 1947، کسب آموزش و ارتقاء سطح سواد، چالش واقعی برای نظام آموزشی پاکستان بوده است. پاکستان از بزرگ‌ترین جمعیت­های جوان جهان به شمار می­رود. تخمین زده می­شود که جمعیت این کشور تا سال2050 به 403میلیون نفر برسد (چشم‌انداز جمعیت جهان^[36]، 2019). طبق آخرین داده­های موجود (آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2016 – 2017)، حدود 8/22 میلیون کودک پاکستانی از تحصیل جامانده اند و اغلب کودکانی که به مدرسه می­روند، حتی سطح ابتدایی یادگیری را کسب نمی­کنند. آموزش کودکان با نیازهای ویژه نیز زمینه‌ای است که به شدت مورد غفلت واقع شده است.

چالش­های موجود حوزه آموزش وپرورش پاکستان متعدد است. این موارد از امکانات ناکارآمد و فرسودهِ مدارسی که فاقد سرویس بهداشتی یا برق هستند؛ گرفته تا کادرآموزشی کم صلاحیت، فسادگسترده و ده­ها هزار “معلم شبح^[37] ” که با عدم حضور در محل کار، حق عمومی را تضعییع می­کنند، متغیر است^[38]. این مشکلات در دوره‌ی ابتدایی وخیم­تر است، جایی که ثبت نام دانش‌آموزان بیشتر از سایر دوره­ها است. این مسئله منجر به ایجاد اثرموجی^[39] درکل سیستم آموزشی شده و لذا نرخ ثبت نام را در همه سطوح کاهش می­دهد. نرخ ثبت­نام در آموزش متوسطه 43%  است که بسیار پایین­تر از استانداردهای جهانی است. برای مقایسه در چشم‌انداز منطقه­ای، نرخ ثبت نام آموزش متوسطه در بنگلادش 73%، هند 74% و سریلانکا 100% است (آمار یونسکو^[40]، 2020). حتی پس از سال­ها سرمایه‌گذاری، اصلاحات و وعده­ها، بخش آموزش همچنان ضعیف است (سعید و اسلم^[41]، 2019). از دیگر چالش­های بسیار جدّی، محتوای قدیمی کتاب­های درسی است. به‌دلیل نظام­ آموزشی ناهماهنگ استان­ها و مناطق، برنامه درسی واحد نیز وجود ندارد (رحمت­الله^[42]، 2021). نظام ارزیابی معیوب، فقدان نظارت و پاسخ­گویی، نبود تحقیق و ارزیابی درباره برنامه‌های تربیت معلمان، از دیگر مسائل و مشکلات نظام آموزشی پاکستان است (تاهیرا و همکاران، 2020).

اصلاح برنامه درسی

اصلاح نظام آموزشی (ESR^[43]) در سال 2001 آغاز شد. این اصلاحات در برگیرندة یک برنامه جامع برای افزایش عدالت آموزشی و کیفیت در همه مقاطع تحصیلی است. تمرکززدایی تحت برنامه واگذاری مشارکت­های خصوصی و عمومی، برنامه‌ریزی مبتنی بر نتیجه، بودجه‌بندی و حسابرسی، بهبود کیفیت آموزش از طریق ارتقاءِ کیفیت معلمان، اصلاح برنامه درسی، طراحی برنامه درسی واحد، سیستم­های کارآمد امتحانات و معرفی آموزش فنی حرفه‌ای متناسب هر منطقه، از دیگر اهداف اصلاحات بود. این برنامه توسط دولت فدرال تدوین و توسط دولت­های استانی/منطقه‌ای اجرا شد. پس از سال 2006، دولت­های استانی برنامه­های خود را با وام بانک جهانی آغازکردند (هانتر، 2020)، (عثمان، 2020)، (رحمت­الله، 2021)، (وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2021).

نوآوری برنامه درسی

دولت عمران خان در تلاش است تا با از بین بردن نابرابری در نظام آموزشی، یک نظام آموزشی مدرن، منسجم، یکپارچه و ملّی را عملی نماید. به همین منظور و در نتیجه هجدهمین متمم قانون اساسی، ضرورت تدوین و متعهد بودن به مجموعه دروس مشترک در تمامی رشته­ها و مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی تبیین گردید و بر همین اساس در 11فوریه 2014، تأسیس شورای برنامه درسی ملی (NCC^[44]) به اتفاق آرا، توسط همه استان‌ها و مناطق تصویب گردید. هدف این شورا “تدوین برنامه درسی واحد” بود که حداقل استانداردهای ملی در تمامی موضوعات را با تأکید بر ایدئولوژی ملی و نیازهای اجتماعی تضمین نماید. از دیدگاه برنامه درسی واحد، نظام آموزشی برای همه، یک ابزارآموزش و یک بستر مشترک ارزیابی است، به طوری که برای همه کودکان فرصتی عادلانه و برابر برای کسب آموزش با کیفیت را ایجاد نماید. برنامه درسی ملی واحد دارای سه مرحله اجرایی است (وزارت آموزش وپرورش و آموزش حرفه‌ای، 2021):

• مرحله I: توسعه SNC و کتاب‌های درسی Pre I-V (مارس 2021)
• مرحله II: توسعه SNC و کتاب‌های درسی VI-VIII (مارس 2022)
• مرحله III: توسعه SNC و کتاب‌های درسی IX-XII (مارس 2023)

اما منتقدان، اجرای یک نظام یکپارچه آموزشی را، با توجه به تفاوت­های گسترده اقتصادی، زبانی و مذهبی بین مناطق مختلف پاکستان، تصوری واهی می­دانند.

 

منابع

• Waheed Jathoi, Dasht (2019). Ghost teachers. The Nation Newspaper – Lahore Office. LAHORE (Pakistan). https://nation.com.pk/06-Jul-2019/ghost-teachers.
• Bilal Khan Niazi ( 2020). Education System in Pakistan – Muaawin. https://medium.com/@wordsmithpro0/education-system-in-pakistan-muaawin-44750732fe52. 18.6.2021. 12:00.
• Government of Pakistan, Academy of Educational Planning and Management (AEPAM), Ministry of Federal Education and Professional Training (2016). Pakistan education statistics 2014-15. Islamabad: AEPAM.
• Government of Pakistan, Ministry of Education. (2001). Education sector reforms: Action plan 2001-2004. Islamabad: Ministry of Education.
• Government of Pakistan, Ministry of Education. (2009). National professional standards for teachers in Pakistan. Islamabad: Ministry of Education
• Haider Fancy and Jamila Razzaq (2017). Accountability in Education in Pakistan. The Global Education Monitoring Report. file:///C:/Users/Mehrpour/OneDrive/Desktop/259549eng.pdf.
• Ministry of Federal Education and Professional Training (2018). NATIONAL CURRICULUM FRAMEWORK PAKISTAN. [Pdf].
• Ministry of Federal Education and Professional Training (2021). Background of Establishment of National Curriculum Council (NCC). Pakistan. http://www.mofept.gov.pk/ProjectDetail/MzkyNDc2MjMtY2VjYy00ZDA4LTk5OTUtNzUyNDI3ZWMzN2Rm.
• Ministry of Federal Education and Professional Training (2021). Principal and general objectives on education. http://www.mofept.gov.pk/Detail/NDM1NDI0ZTQtZmFjMy00ZTVlLWE5M2YtYjgxOTE4YTkyYWNi. 20.6.2021. 13:00.
• Pakistan Bureau of Statistics (2021). POPULATION BY RELIGION. https://www.pbs.gov.pk/content/population-religion.
• Rehmat Ullah (2021). Education System in Pakistan. https://rehmatblogger.com/wp-content/uploads/2020/06/Education-System-in-Pakistan-Book-by-Rehmat-Ullah.[pdf]
• Robert Hunter (2020). World Education Services. Education in Pakistan. February 25, 2020.
• Sehar Saeed & Monazza Aslam (2020). Annual Status of Education Report ASER-PAKISTAN. URBANIZATION – VENTURING INTO THE UNKNOWN. Provisional January 29, 2020. ASER Pakistan Secretariat. [pdf]
• Shah, S.M.A., Kiani, K.M., Mahmood, Z., & Hussain, I. (2011). In-service training of secondary level teachers: A follow up of teachers’ performance in comparative perspective. Journal of Education and Practice, 1(11&12), 40-49. Retrieved 8th March 2016 from http://www.iiste.org/Journals/index.php/JEP/issue/view/94.
• UNESCO (2010). Secondary education regional information base: country profile – Pakistan. The UNESCO Asia and Pacific Regional Bureau for Education. Bangkok: UNESCO Bangkok, 2010. 20 pp.
• UNESCO statistics (2020). School enrollment, secondary. UNESCO Institute for Statistics (uis.unesco.org). Data as of September 2020. License: CC BY-4.0.
• Unicef (2019). Pakistan Education Statistics 2016-17. National Education Management Information System (NEMIS), Academy of Educational Planning and Management.(AEPAM) with technical and financial support from United Nations Children’s Fund (UNICEF), Pakistan.
• University of Education. (2012). Annual Report 2012. Lahore: Pakistan. Retrieved April 5, 2016 from http://ue.edu.pk/beta/downloads/report2012-2013.p
• Usman Ali. CSE at ibex. COMSATS University Islamabad, Abbottabad Campus.
• World Population Prospects (2019). United National Department of Economic and Social Affairs Population Dynamics. World Population Prospects. https://population.un.org/wpp/. 2021-01-12.
• Yasmin Khan (2008). The Great Partition: The Making of India and Pakistan. Yale University

[1] Baluchistan, Punjab, Sindh, and Khyber Pakhtunkhwa

[2] the capital territory of Islamabad, Azad Jammu and Kashmir and Gilgit-Baltistan

[3] Yasmin Khan

[4] Pakistan Bureau of Statistics (PBS)

[5] Unicef

[6] Bilal Khan

[7] Ministry of Federal Education and Professional Training

[8] UNESCO

[9] pre-primary

[10] primary education

[11] middle stage education

[12] secondary education

[13] higher secondary education

[14] the Secondary School Certificate (SSC)

[15] the Higher Secondary School Certificate (HSSC)

[16] Haider Fancy and Jamila Razzaq

[17] Technical and vocational education (TVE)

[18] Civil Defense

[19] Prime Minister Imran Khan

[20] Greater Standardization

[21] Single National Curriculum (Snc(

[22] Punjab Curriculum Authority (Pca)

[23] Bureau Of Curriculum And Extension Wing (Bcew)

[24] Curriculum And Teacher Education(Cte)

[25] Ict, Fata, Fana , Ajk

[26] Wing

[27] National Curriculum Framework (NCF)

[28] از جمله این کشورها می توان به هند، نپال، چین، روسیه، مالزی، عراق، نیجریه، استرالیا، آلمان و … اشاره کرد. برنامه درسی مرکزی یک شکل، در بیش از 95 کشور جهان اجرا می­شود.

[29] the National Education Assessment System (NEAS)

[30] the Provincial Education Assessment System (PEAS)

[31]  the Boards of Intermediate and Secondary Education (BISE)

[32] letter grade

[33] Lahore and Karachi

[34] Tahira et al.

[35] the Executive District Officer (EDO)

[36] World Population Prospects

[37] ghost teachers

[38] دولت قصد دارد با افزایش بودجه آموزش و پرورش به 4٪ از تولید ناخالص داخلی به کاهش کودکان جامانده از تحصیل کمک کند، اما گزارش­های اخیر نشان می­دهد که تزریق پول بیشتر به آموزش پاکستان راه حل مسئله نیست. دولت سِند با افتخار از افزایش پی­درپی و سالانه بودجه آموزش وپرورش رونمایی کرده است، با این وجود آموزش وپرورش سِند همچنان نامناسب است. از تعداد 47،394 مدرسه دولتی در سِند،  تعداد 13،500مدرسه ( تقریبأ 28٪) در ساختمان­های مخروبه واقع شده اند – اگر بتوان آن‌ها را ساختمان به حساب آورد- بیش از 23،000 (49٪) مدرسه هنوز امکانات اولیة برق و آب آشامیدنی ندارند، 20،212مدرسه دیگر (42٪) بدون دستشویی و بیش از 18،938 (40٪) بدون دیوار هستند. همه این کاستی­ها درحالی است که؛ 22٪ بودجه، که بالغ بر 149.4میلیارد روپیه است، به آموزش وپرورش اختصاص داده می­شود. این همه پول کجا می­رود؟ ظاهراً به جیب معلمانی می­رود که به کلاس­های خالی تدریس می­کنند و کارکنانی که از مدارس ناموجود نگهداری می­کنند. سازمان­های مردم نهاد تخمین می­زنند که فقط ایالت سِند 40،000 “معلم شبح” دارد. افرادی که ظاهراً برای “تدریس” حقوق می­گیرند ولی هرگز پا به کلاس درس نگذاشته اند. بودجه بیشتر فقط درآمد جیب مقامات فاسد این حرفه را بیشتر می­کند و به مدارس واقعی نمی­رسد (دشت، 2019).

[39] ripple effects

[40] UNESCO statistics

[41] Saeed & Aslam

[42] Rehmat Ullah

[43] Education Sector Reform (ESR)

[44] the National Curriculum Council (NCC)