19-8-2-3- شرح نظام آموزشي ایتالیا

نظام برنامه درسی ایتالیا

نویسنده: دکتر زهره متقی

تاریخ دریافت: 1400/3/1                                                                                                                          تاریخ پذیرش و انتشار: 1400/4/14

 

مقدمه:

ايتاليا كشوري مديترانه‌اي است كه در جنوب قاره اروپا واقع شده و ﺑﺎ 301225 کیلومتر مربع مساحت، در رتبه ﺷﺼﺖ‌وﭼﻬﺎرم قرار دارد. زبان رسمی کشور، ایتالیایی است و 92 درصد از مردم به مذهب كاتوليك گرايش دارند (دایره‌المعارف بریتانیکا^[1]،2020). ایتالیا جمهوری پارلمانی دارد و نهاد ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری این کشور، ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرای ﻣلی و ﻣﺴﺌﻮﻻن اﺟﺮاﯾﯽ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰی، دوﻟﺖ ﻣﺤﻠﯽ، ادارات ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ و ادارات واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮداری است و دولت بسیاری از مسئولیت‌ها از جمله آموزش را در سطوح مختلف به ایالات و مناطق تفویض کرده است. ایتالیا عضو اتحادیه کشورهای اروپایی^[2] و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی^[3] است و بسیاری از سیاست‌های آموزشی تحت تأثیر برنامه­های این دو سازمان قراردارد (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی^[4]، 2021). برخورداری از زمینه­های گردشگری و جذب علاقمندان به تحصیل، فرصت‌ها و تهدیدهایی را برای سیستم آموزشی در بر دارد، حفظ جایگاه زبان ایتالیایی در فضای علمی از جمله سیاست‌های مهم این کشور با توجه به این شرایط است.

اهداف و سیاست‌های کلی

ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ، آموزش را حق ﻫمه‌ی اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ را وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽ­داند. مطابق اصل 33و34، ﺗﺤﺼﯿﻞ در ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ، ﺑﺮای ﻫمه‌ی ﺷﻬﺮوﻧﺪان و مهاجرین و ﺑﺮای ﺣﺪاﻗﻞ ده ﺳﺎل از ﺳﻦ شش ﺗﺎ شانزده سالگی اﺟﺒﺎری و راﯾﮕﺎن اﺳﺖ. علاوه براین، هرکس حق دارد که حداقل تا دوازده سال در سیستم آموزش‌و‌پرورش تحصیل کند (وزارت آموزش، دانشگاه و تحقیقات^[5]، 2021). گسترش ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ برای دولت الزامی است، اما ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ و اﻓﺮاد ﺣﻘﯿﻘﯽ نیز ﺑﺪون اﯾﺠﺎد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮای دوﻟﺖ، ﺣﻖ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻣﺪارس را دارﻧﺪ (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی^[6]، 2014).

سیاست آموزشی برحضورکودکان معلول درمدارس عادی تأکید دارد. تامین امکانات تحصیلی و نیروی انسانی متخصص برای آن‌ها، از وظایف وزارت است و حمایت‌های خاص مالی و طرح‌های توانبخشی از طریق مقامات محلی برای آن‌ها صورت می­گیرد (کافمن، دیمیتریس و دینوو^[7]، 2015).

درقانون اساسی ایتالیا سیاست کاهش تمرکز مورد تایید است؛ لذا ایالت‌ها و مناطق دارای صلاحیت قانون‌گذاری بوده و موظف هستند ضمن پیروی از مفاد قوانین ملی، شرایط استقلال مدارس را فراهم نمایند (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2012). سیاست کیفی­سازی و نظارت بر آموزش وکاهش اﻓﺖ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ برطبق قانون، برعهده وزارت است و ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎرت بر افت تحصیلی که از سال 1999 ﺗﺤﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺆﺳﺴه‌ی ﻣﻠﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ آﻣﻮزﺷﯽ^[8] است، بر این امر نظارت دارد (وزارت آموزش، دانشگاه و تحقیقات، 2021). در راستای سیاست کاهش نرخ ترک تحصیل، دستورالعمل پيگيري اﻓﺮادی که ﺗﺮک ﺗﺤﺼﯿﻞ کرده‌اند به وسیله وزارت تنظیم و در ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺎن پیگیری می­شود و در نهایت به ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﺠﺪد این افراد ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ آﻣﻮزﺷﯽ منتج مي­شود، اما برنامه­ریزی آموزش بزرگسالان در سطح مناطق انجام می­شود (دی­آلاسیو^[9]، 2010).

مدیریت کلان نظام آموزشی

بر اساس قانون، مسئولیت اجرایی آموزش بر عهده وزارت، نواحی، ادارات استانی و مناطق شهری و شهرداری گذاشته شده و هرسطح دارای مسئولیت‌های منحصربه‌فرد و همزمان بوده و در حد اختیارات، در سیاست‌گذاری و اجرا، مشارکت دارد. لذا اهم تصمیمات در سطح وزارت و ادارات استانی تدوین و ارائه می­شود، به استثناء اموری كه مخصوص مناطق بوده و الزاماً باید توسط مقامات محلي مورد بررسی قرارگیرد (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2012)^. وزارت و مناطق، ﺧﻮدﻣﺨتاری ﻣﺆﺳﺴﺎت آﻣﻮزﺷﯽ را به رسمیت می­شناسند و این امکان را فراهم می­آورند که بسیاری از تصمیمات آموزشی در سطح مدارس اتخاذ شود. رهنامه ملی برنامه درسی^[10] به‌عنوان مرجعی برای تصمیمات آموزشگاه در سطح ملی تهیه شده است، این سند جدول موضوعات درسی هر دوره و اهداف یادگیری آن را تعیین و رویكردهای اساسی را بیان می­کند، با این حال ﻫﺮ ﻣﺪرﺳﻪ بر اساس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزﺷﯽ سه ساله^[11] پیشنهادی خود اداره می­شود و معلم در انتخاب روش و محتوای آموزشی مطابق اصل 33 قانون اساسی اختیار عمل دارد (موسسه ملی اسناد نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

تامين بودجه به عهده دولت است و با مدیریت وزارت دارایی و وزارت آموزش و پرورش فراهم و با همکاری ایالت‌ها و مناطق، اجرایی می­شود. دولت ﺑﺮای ﻣﺪارس کل ﮐﺸﻮر در زمینه فعالیت‌های آموزشی، اﻋﺘﺒﺎرات ﺿﺮوری را در ﻧﻈﺮ می­گیرد. عمده این بودجه، سرانه آموزشی مدارس دولتی^[12] است. اﯾﺎﻻت موظف به تامین هزینه‌های رفاهی و ﺳﺎﺧت ﻣﺪارس جدید هستند. شهرداري‌ها نیز به نمايندگی از ناحيه خود هزينه­های تدارکاتی را بر عهده دارند (یورودیوس، 2018) . علاوه براین، در زمینه آموزش حرفه‌ای، وزارت کار و صندوق اجتماعی اتحادیه اروپایی، منابعی را در اختیار مدارس متوسطه قرار می­دهند (گزارش موسسه توسعه آموزش حرفه‌ای^[13]، 2008).

مدیریت آموزش‌های مدنی^[14] و ﻋﻠﻮم ﻣﺬﻫﺒﯽ در همه دوره‌ها در سطح وزارت انجام می­شود. تشکیل کلاس دین کاتولیک برای مدارس اجباری است؛ اما ﮔﺰﯾﻨﺶ آن ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر داﻧﺶ‌آﻣﻮز و واﻟﺪﯾﻦ بوده و در صورت عدم تمایل، فعالیت جایگزین در نظر گرفته می‌شود (یورودیوس، b2021).

ساختار نظام آموزشی

نظام آموزش عمومی ایتالیا چنانچه در جدول شماره (1) آمده است شامل دو دوره تحصیلی و چهار مقطع است؛ دوره اول آموزش^[15] شامل مقطع پیش دبستانی، مقطع ابتدایی و مقطع متوسطه مقدماتی می­شود، مقطع متوسطه تکمیلی، دوره دوم آموزش^[16] است که تنها دو سال اول آن اجباری است (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

جدول شماره 1: سطوح آموزشی و رده سنی هر دوره (سیمون^[17]، 2012)

سطوح آموزشی ایتالیا
سطح مدرسه	معادل ایتالیایی	معادل انگلیسی	سن
پیش دبستانی	Asilo (Scuola dell’infanzia(	Kindergarten (Kindergarten)	5-3
دبستان	Scuola primaria	Primary School	11-6
متوسطه مقدماتی	Scuola secondaria di primo grado	Lower secondary school	14-11
متوسطه تکمیلی	Scuola secondaria di secondo grado	Second grade secondary school	19-14

 

مقطع پیش دبستانی^[18]

مقطع پیش‌دبستانی بخشی از برنامه تحت عنوان آموزش ومراقبت ازکودکان^[19] است که رده‌های سنی سه تا پنج سال را تحت پوشش قرارمی­دهد. این دوره غیر اجباری بوده و تحت نظارت آموزش‌و‌پرورش و با بودجه دولت اداره می­شود (دی­آلاسیو، 2010) و برای خانواده‌ها به جز هزینه حمل‌ونقل وکمک هزینه وعده غذایی، رایگان است. شهرداری‌ها در سازماندهی مراکز همکاری داشته و مسئولیت تهیه و نگهداری این مراکز را بر عهده دارند (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014). تا سال 2020 بيش از نيمي از مراکز پیش دبستانی وابسته به دولت بوده و بیش از سه چهارم كودكستان‌ها، غير دولتي هستند (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2020). مراکز پیش‌دبستانی از سه بخش، تشکیل می­شوند که هر بخش به کودکان همسن خدمات آموزشی خاصی ارائه می‌دهد (یورودیوس، a 2021). تعداد کودکان در هر بخش بین 18 تا 26 نفر تعیین شده است، اما در موارد خاص مانند بخش‌هایی که کودک عقب‌مانده‌ی ذهنی دارند، می­تواند این تعداد کاهش یابد. همچنین، می­توان در مناطق کوچک یک بخش تلفیقی از گروه‌های سنی مختلف، تشکیل داد. نسبت معلم به دانش­آموز در این دوره با توجه به حداکثر تعداد مجاز دو به 26 است؛ زیرا برای هر کلاس دو معلم در نظرگرفته شده که در دو شیفت جداگانه صبح و بعد از ظهر فعالیت می­کنند. به جز تعیین حداقل مدت زمان فعالیت وتعداد کودکان و شروع و پایان سال تحصیلی که مطابق سایر دوره‌ها است، مراکز پیش‌دبستانی از بالاترین سطح استقلال برخوردار هستند (گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی^[20]، 2001).

مقطع ابتدایی

اوﻟﯿﻦ سال‌های آﻣﻮزش اﺟﺒﺎری مربوط به مقطع ابتدایی است که کودکان شش تا یازده سال را پوشش می­دهد. طبق آمار 93 درصد دانش‌آموزان این مقطع، در ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ به صورت رایگان آموزش دیده و هفت درﺻﺪ مابقی در مدارس خصوصی تحصیل می­کنند (یورودیوس، a2020). دانش­آموزان ﻣﻌﻠﻮل درکلاس­های عادی علاوه بر برخورداری از آموزش ﻣﻌﻠﻢ اصلی، از همراهی ﻣﻌﻠﻢ کمکی برخوردار هستند که اﺟﺮای طرح­های آﻣﻮزشی وﯾﮋه را بر عهده دارد (کافمن و همکاران، 2015).

محدوده جمعیتی تعیین شده برای تشکیل کلاس حداقل 15 و حداکثر 27 دانش­آموز است، این محدودیت را می­توان در موارد خاص تا حدود ده درصد اصلاح کرد؛ تشکیل کلاس‌های چند پایه با 18 نفر در مناطق کوچک از جمله این موارد است (وزارت آموزش، دانشگاه و تحقیقات، 2021).

بر طبق قانون، همه دانش‌آموزان باید از حداقل پنج روز و 27 ساعت آموزش در هفته برخوردار باشند. اما بسیاری از مدارس شش روز در هفته فعالیت دارند و تعداد محدودی در هر دو شیفت صبح و عصر، فعال بوده و 30 الی 40 ساعت خدمات آموزشی ارائه می­دهند (یورودیوس، c2021). تعداد معلمان در هر کلاس بر اساس میزان ساعت آموزشی متفاوت است. كلاس‌هایی با جدول زمانی هفتگی 27 یا 30 ساعت را اغلب یك معلم اداره می­کند. اما برای کلاس‌هایی با جدول زمانی هفتگی 40 ساعت و بیشتر دو معلم تعیین می­شود که به صورت شیفتی فعالیت دارند (یورودیوس، b2021).

ارزﯾﺎﺑﯽ روزانه­ دوره­ای و نهایی از وظایف مدرسه و نهادهای نظارتی وزارت آموزش‌وپرورش است. آزمون تشخیصی^[21] سالانه توسط وزارت در اوایل سال برگزار می­شود. زمان آزمون نهایی هر پایه، پایان سال تحصیلی است، این آزمون‌ها شرط ورود به پایه بالاتر نیستند و عدم پذیرش در پایه بالاتر به ندرت و بر اساس توافق آرا همه معلمان و در شرایط خاص اتفاق می‌افتد (دی­آلاسیو، 2010). در ﭘﺎﯾﺎن ﮐﻼس ﭘﻨﺠﻢ، همه داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در آزﻣﻮن نهایی ﭘﺎﯾﺎن دوره هستند؛ این آزمون شامل دو اﻣﺘﺤﺎن ﮐﺘﺒﯽ و ﯾﮏ اﻣﺘﺤﺎن ﺷﻔﺎﻫﯽ است (وزارت آموزش، دانشگاه وتحقیقات، 2021) و تنها در ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در آن ﺑﻪ دوره ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ راه ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ.

مقطع متوسطه مقدماتی^[22]

ﺑﺮای ورود ﺑﻪ مدارس متوسطه مقدماتی، داﻧﺶ‌آﻣﻮزان ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪرک قبولی آزمون ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ مقطع اﺑﺘﺪایی را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اما داﻧﺶ‌آﻣﻮزان ﻏﯿﺮ ﺑﻮﻣﯽ و دانش­آموزانی که به صورت خصوصی تحصیل کرده­اند، باید در آزﻣﻮن اﻋﻄﺎی ﻣﺠﻮز ﺗﺤﺼﯿلی، شرکت نمایند. طول مدت این دوره سه سال است و رده سنی 11 تا 14 ﺳﺎل را پوشش می­دهد، اﯾﻦ دوره شامل آﻣﻮزش ﻧﻈﺮی ﻋﻤﻮﻣﯽ بوده و هدف آن شناخت ﺗﻮاﻧﺎیی‌ها و کسب آمادگی آﻣﻮزش ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ تکمیلی است (موسسه ملی اسناد نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

مدارس متوسطه‌ مقدماتی بیشتر دولتی هستد. ارائه خدمات رایگان و حمایت‌های مالی توسط شهرداری‌ها، با توجه به آمار  بالای ترک تحصیل در دوره متوسطه مورد تأکید است (وزارت آموزش، دانشگاه و تحقیقات، 2021). حداقل دانش­آموز برای تشکیل کلاس در پایه اول 18 نفر و در پایه دوم و سوم 20 نفر تعریف شده و حداکثر دانش­آموز برای همه کلاس‌ها 28 نفر است. این محدودیت‌ها در شرایط خاص تا 10 درصد قابل تغییر است و امکان تشکیل کلاس‌های چند پایه وجود دارد. مدارس موظف هستند حداقل 30 ساعت در هفته و پنج روز فعالیت آموزشی داشته باشند. اما می­توانند فعالیت‌های خود را به شش روز در هفته و تا 36 الی 40 ساعت افزایش دهند. معلمان در این دوره به صورت تخصصی انتخاب می­شوند، اما ممکن است بعضی از معلمان کلاس در یک یا چند موضوع متخصص باشند (یورودیوس، d2021).

ارزیابی دوره‌ای و سالانه در پایان هر ترم و سال تحصیلی انجام می­شود، دانش­آموزان در پايان دوره باید در آزمون نهایی شركت نمایند، آزمون نهایی شامل سه امتحان ﮐﺘﺒﯽ از زبان ایتالیایی، زبان خارجه و ریاضیات به اضافه ﯾﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﯿﻦ رﺷﺘﻪ‌ای ازﮐﻠﯿﻪ دروس است که پس از بررسی و ارزیابی ﻧﻬﺎیی، گواهینامه سیکل^[23]یا دیپلم دوره راهنمایی^[24] ﺑﻪ افراد موفق اﻋﻄﺎ ﻣﯽﮔﺮدد (موسسه ملی اسناد نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

مقطع متوسطه تکمیلی

دوره دوم آموزش، مربوط به مقطع متوسطه تکمیلی است که ورود ﺑﻪ آن مستلزم اخذ ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎﻣه‌ی اﺗﻤﺎم مقطع متوسطه مقدماتی است. محدوده سنی این دوره 14 تا 19 ﺳﺎل است، ولی آموزش اجباری در ﭘﺎﯾﺎن سال دهم ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ و ادامه این دوره می‌تواند سه تا پنج ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﺪ.

تحصیلات ﻣﺘﻮﺳﻄه‌ی تکمیلی، ﻓﺮاﮔﯿﺮ را در جهت اخذ گواهینامه ورود ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻋﻠﻤﯽ، ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ، ﻫﻨﺮی ﯾﺎ حرفه­ای تحت پوشش قرار داده و منجر به تحصیل در دانشگاه و یا ورود به بازار کار می­شود. ادامه تحصیل در آموزش متوسطه عمومی و حرفه‌ای دولتی که توسط وزارت آموزش‌و‌پرورش ارائه شده یا تحصیل در سیستم آموزش حرفه‌ای^[25] که درسطح منطقه سازمان‌دهی می­شود، می­تواند گزینه‌های مختلف دانش­آموزان باشد (وزارت آموزش دانشگاه و تحقیقات، 2021). با توجه به این تنوع، مدارس دوره متوسطه به انواع مختلف تخصصی تقسيم مي­شوند که در دو قالب دولتی و خصوصی فعالیت دارند. در این بخش به مهم‌ترین این دبیرستان‌ها اشاره شده است:

– دبیرستان‌های مطالعات کلاسیک^[26]، ﻋﻠﻤﯽ^[27]، علوم انسانی^[28] و زبان^[29]: این دبیرستان‌ها، به هدف ایجاد زمینه ﺣﻀﻮر در ﻣﺮاﮐﺰ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ فعالیت می­کنند و دوره‌ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ وتخصصی ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﻼﺳﯿﮏ (شامل زبان‌شناسي، علوم رياضي، طبيعي، تاريخ و اجتماع) را برگزار می­کنند. دبیرستان‌های تخصصی، علوم کاربردی و دبیرستان‌های علوم انسانی موضوعاتی در حوزه مطالعات اجتماعی و اقتصادی ارائه می­دهند. دبیرستان‌های زبان بر مطالعه زبان و فرهنگ خارجی، به‌ویژه انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی و چینی تأکید دارند. دوره آﻣﻮزﺷﯽ این ﻣﺪارس ﭘﻨﺞ ﺳﺎل است ﮐﻪ ﺑﻪ دو دوره ﺳﻪ ﺳﺎﻟه‌ی ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ و دو ﺳﺎﻟﻪ ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ‌ﺷﻮد (یورودیوس، a2021.(

– دبيرستان و انستيتوهاي هنري^[30]: در این دبیرستان‌ها، شش شاخه تحصیلی هنرهای مجازی، معماری و محیط طراحی، چندرسانه‌ای، گرافیک، طراحی صحنه ارائه می­شود. دوره آموزشی برخی از این دبیرستان‌ها چهارسال است که به دو بخش هنرهای تصویری و معماری می­پردازند. در دبیرستان‌های ﻫﻨﺮﻫﺎی ﮐﺎرﺑﺮدی دوره آموزشی پنج ساله است و آموزش مدارس موسیقی به دو دوره دو ساله مقدماتی و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ تخصصی تقسیم می شود (همان).

-دبیرستان فنی^[31] و حرفه­ای^[32]:

ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوی ﻓﻨﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺣﻮزه‌ی اﻗﺘﺼﺎد در دبیرستان‌های ﻓﻨﯽ و یا حرفه‌ای انجام می­شود. دوره‌ی آﻣﻮزش ﺣﺮﻓﻪ‌ای ﺳﻪ ساله جهت ﮐﺴﺐ ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎمه‌ی ﺻﻼﺣﯿﺖ و اﺳﺘﺨﺪام است، اما دوره پنج ﺳﺎله این دبیرستان‌ها، ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺧﺬ ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎﻣﻪ ﺣﺮﻓﻪ‌ای ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎمه‌ی ﻣﺪرسه‌ی ﻓﻨﯽ می­شود (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

ارزیابی دردوره متوسطه شامل ارزیابی‌های دوره‌ای و نهایی است. علاوه برآن، در پایان هر سال دانش‌آموزان اعتبارنامه تحصیلی^[33] دریافت می­کنند که حاوی گواهی فعالیت‌های شغلی و اجتماعی خارج از مدرسه است (دروزی^[34]، 2014). در پایان دوره، داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ و خصوصی در آزﻣﻮن ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺷﺮﮐﺖ و در صورت ﻣﻮﻓقیت ﮔﻮاﻫﯿﻨﺎﻣﻪ ديپلم (دبیرستان یا فنی یا حرفه ای)^[35] دریافت می­کنند. ديپلم پايان دوره پنج ساله به دانش‌آموز اجازه ورود به هر رشته دانشگاهي را مي‌دهد، ولي دارنده مدرك ديپلم رشته‌هایي كه دوره سه و چهار ساله دارند باید يك دوره تكميلي يك ساله یا دو ساله (پيش­دانشگاهي) را قبل از ورود به دانشگاه بگذرانند (وزارت آموزش، دانشگاه و تحقیقات، 2021).

دوره­های سه و چهار ساله حرفه­ای^[36] مسیر دومی است که دانش­آموران انتخاب می­کنند که جایگزین آموزش‌های تخصصی مدرسه شده و توسط مناطق مدیریت می­شوند. این دوره‌ها که منجر به تربیت کارگر و تکنسین ماهر خواهد شد، می­تواند در محل مراکز آموزشی فنی معتبر و یا در محل مدرسه با حضورمتخصصین موسسات خصوصی فنی برگزار ­شود (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

 برنامه‌های درسی و موضوعات آموزشی سطوح تحصیلی

در این بخش به نکات مهم در رابطه با برنامه درسی و جدول ساعات و دروس اشاره می‌شود:

 مقطع پیش‌دبستانی

برنامه‌ی آموزش کودکستان‌ها، ﺑﺮﻧﺎمه‌ای تحت عنوانI. P.S .O .M ^[37] است، این برنامه، شامل فعالیت‌های متنوعی برای رشد مهارت‌های عاطفی، روانی و حرکتی و شناختی کودکان است (یورودیوس، a2021). ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن، ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮔﻔﺘﺎر، ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺷﯿﺎء، زﻣﺎن و ﻃﺒﯿﻌﺖ و… ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﯾﮕﺮان از مهم‌ترین ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ است ﮐﻪ در ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﯿﺶ دﺑﺴﺘﺎﻧﯽ اراﺋﻪ می­شود­ (گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2001). جدول زمانی هفتگی آموزش مدارس پیش‌دبستانی، در سطح مرکزی برای پنج روز تعیین شده و در سطح مقدماتی 40 ساعت در هفته و 1400 ساعت در سال است. این زمان می­تواند تا 50 ساعت در هفته افزایش یابد. با درخواست والدین، ​​مدارس می­توانند کلاس‌ها را کاهش داده و با جدول زمانی 25 ساعت در هفته تنها در شیفت صبح فعالیت کنند. آموزش مذهبی کاتولیک بخشی اجباری است. برنامه‌ریزی خارج از جدول زمانی مدرسه، با همکاری و مدیریت شهرداری‌ها انجام می­شود و منوط به تامین منابع مالی و کارکنان است (موسسه ملی اسناد نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

مقطع ابتدایی

ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رسمی آﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﯾﯽ شامل دوازده ماده درسی است. انتخاب زبان دوم به ترتيب پوشش اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ، ﻓﺮاﻧﺴﻪ، اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﯽ و آﻟﻤﺎﻧﯽ است (یورودیوس، b2021). در جدول شماره (2)، شرح موضوعات درسی این مقطع به تفصیل بیان می­شود.

جدول 2 – جدول هفتگی ساعات درسی مقطع ابتدایی (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014)

ساعت در هفته										عنوان
جدول هفتگی 27 ساعت					جدول هفتگی 24 ساعت
پنجم	چهارم	سوم	دوم	اول	پنجم	چهارم	سوم	دوم	اول
6	6	6	7	7	6	6	6	6	6	زبان ایتالیایی
3	3	3	2	1	3	3	3	2	1	زبان انگلیسی
2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	تاریخ
1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	جغرافیا
6	6	6	6	6	5	5	5	5	5	ریاضی
2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	علوم
1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	فناوری و فناوری اطلاعات
1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	موسیقی
1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	هنر و طراحی
1	1	1	1	1	1	1	1	1	1	تربیت بدنی
2	2	2	2	2	2	2	2	2	2	دینی یا فعالیتهای جایگزین
27					24					جمع

 

مقطع متوسطه مقدماتی

برنامه درسی دوره متوسطه مقدماتی به مدت 990 ساعت در سال و در قالب 13 ماده تعریف شده و البته به تعداد فعالیت‌های جایگزین درس اختیاری دینی، می­تواند افزایش یابد (موسسه ملی تحقیقات آموزشی، 2012). تصمیم برای ارائه زبان دوم خارجی در سطح مدرسه اتخاذ می­شود و بعد از زبان انگلیسی می­تواند فرانسه، آلمانی یا اسپانیایی باشد. یک مدرسه از لحاظ نظری اجازه ارائه یک، دو یا هر سه زبان خارجی را دارد (یورودیوس، b2021). در جدول شماره 3، شرح موضوعات درسی این مقطع به تفصیل بیان می‌شود.

جدول 3: جدول هفتگی ساعات درسی مقطع متوسطه مقدماتی(موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014)

ساعت در سال		ساعت در هفته		عنوان
جدول هفتگی 36 الی40 ساعت	جدول هفتگی  30 ساعت	جدول هفتگی 36 الی40 ساعت	جدول هفتگی  30 ساعت
495	297	15	9	ایتالیایی، تاریخ، جغرافیا
297	33	9	1	ریاضیات و علوم
66	198	2	6	فن آوری
99	66	3	2	انگلیسی
66	99	2	3	زبان خارجی دوم
66	66	2	2	هنر و طراحی
66	66	2	2	آموزش ورزش
66	66	2	2	موسیقی
33	66	1	2	دین کاتولیک
66/33	33	5/1	1	مطالعه وتحقیق
1287/1320	990	40-39	30	جمع

مقطع متوسطه تکمیلی

در رهنامه ملی برنامه درسی برای دبیرستان‌ها حداقل 200 روز تدریس در سال تعریف شده که باید حداقل در 33 هفته آموزشی توزیع شود؛ جدول دروس هر دبیرستان مشخص است، اما نحوه توزیع دروس بر اساس تصمیم شورای معلمان می­تواند متفاوت باشد (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2020) در جدول شماره (4) جدول ساعات به تفصیل بیان شده است.

جدول 4 – جدول ساعات آموزشی دوره متوسطه تکمیلی(موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

سال پنجم		سال سوم و چهارم		سال اول و دوم		عنوان دبیرستان
ساعات هفتگی	جمع ساعات سالانه	ساعات هفتگی	جمع ساعات سالانه	ساعات هفتگی	جمع ساعات سالانه
21	693	23	759	34	1122	هنر
31	1023	31	1023	27	891	کلاسیک
30	990	31	990	27	891	زبان
30	990	31	990	27	891	علوم
30	990	31	990	27	891	علوم انسانی

 

زبان و فرهنگ خارجی، تاریخ و جغرافیا، زبان و ادبیات ایتالیایی، تاریخ و فلسفه از مهم‌ترین دروس مشترک در همه شاخه‌های تخصصی هستند. دبیرستان‌ها می­توانند در برنامه آموزشی سه ساله خود دوره‌های اضافی را برای دانش­آموزان پیشنهاد دهند که باید با اهداف آموزشی و فرصت‌های شغلی مطابقت داشته باشند (یورودیوس، e 2021).

 

دبیرستان‌های حرفه‌ای و دبیرستان‌های فنی

برنامه درسی دو سال اول دبیرستان‌های حرفه‌ای و فنی در رهنامه ملی برنامه درسی و برنامه سال‌های بعد در دستورالعمل‌های وزارتی تعریف می‌شود؛ زیرا اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻌﺪاد و ﻧﻮع دوره‌ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ، برنامه‌های ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ اﯾﻦ دوره را ﺗﻐﯿﯿﺮ می­دهد (وزارت آموزش، دانشگاه و تحقیقات، 2021)؛ جدول زمانی هفتگی این دبیرستان‌ها به طور متوسط براساس 33 هفته محاسبه می­شود و شامل دو بخش عمومی وتخصصی است. ساعات عمومی سال‌های اول و دوم 660 ساعت و در سه سال آخر 495 ساعت است. دروس تخصصی شامل 396 ساعت برای سال اول و دوم و 561 ساعت برای سه سال آخر است. ساعات کارآموزی، حداقل 150 ساعت درمدارس فنی و 210 ساعت در مدارس حرفه‌ای تعیین شده است (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

تقویم سال تحصیلی

شروع سال تحصیلی درکشور ایتالیا بین ۵ تا ۱۵ سپتامبر است. اختلافات منطقه‌ای کمی وجود دارد، اما نهایتاً تا 15 سپتامبر همه ایالت‌ها کار خود را آغاز و بین هفت تا 16 ژوئن کلاس‌های آموزشی را پایان می­دهند. به غیر از تعطیلات کریسمس و عید پاک، تعطیلات در تابستان متمرکز است. سال تحصیلی معمولا به دو ترم^[38] تقسیم می‌شود. ساعات روزانه مدارس متفاوت است. اما در اغلب مدارس کلاس‌‌ها معمولاً از ساعت 8 تا 30/8 شروع و تا ساعت 13 الی13:30 ادامه دارد که مجموعاً پنچ ساعت آموزشی در روز است. کلاس‌ها در بیشتر مدارس در پنج روز، از دوشنبه تا شنبه برگزار می‌شود (موسسه ملی اسناد نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014: 10-7).

فرایند تربیت و جذب معلم

ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوی آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز پیش دبستانی و ابتدایی سال‌ها در دبیرستان تربیت معلم^[39] انجام می‌گرفت؛ اما امروزه، فرایند جذب معلم برای دارندگان مدارک دانشگاهی در حالت عادی شامل سه مرحله شرکت در آزمون ملی استخدام، شرکت در دوره های آموزش و ارزیابی مثبت در پایان دوره کارورزی و دوره آزمایشی است (وزارت آموزش دانشگاه و تحقیقات، 2021).

معلم دوره ابتدایی باید دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم ابتدایی باشد، در شرایط خاص این فارغ‌التحصیلان باید در آزﻣﻮن ﺗﺪرﯾﺲ هم ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮند (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2021). معلم تخصصی دوره متوسطه باید علاوه بر کسب مدرک کارشناسی ارشد در دانشگاه یا موسسه AFAM، در آزمون شغلی شرکت نماید و به شرط موفقیت در آزمون، دوره تخصصی را طی کند. متقاضیان کار در دبیرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای باید دارای مدرک تحصیلی متوسطه درجه دو فنی یا حرفه‌ای یا مدرک دوره کوتاه‌مدت از موسسات فنی معتبر باشند (دروزی، 2014). علاوه بر این، مسیر دیگری نیز برای تأمین نیرو در دوره متوسطه تعریف شده است. در این طرح داوطلبان باید یک دوره آموزشی عملی تحت عنوان ^[40]TFA را در مدارس بگذرانند. این دوره شامل فرایند کارآموزی و آموزش است که توسط دانشگاه‌ها با همکاری مقامات محلی اجرا شده و در سطح منطقه مدیریت می­شود. آموزش اولیه معلمان دین کاتولیک با توافق و همکاری مشترک وزارت آموزش‌و‌پرورش و کمیته اسقف­های ایتالیا انجام می­شود (مرکز مطالعات بین المللی تیمز و پرلز^[41]، 2015).

جهت توانمندسازی دانش‌آموزان معلول، در همه مقاطع ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر گرفته می­شوند. اﯾﻦ آﻣﻮزﺷﯿﺎران باید دوره خاص آموزش معلولین را گذرانده وﮔﻮاﻫﯽ تخصصی را اخذ کنند (موسسه ملی اسناد نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

چالش­ها

گرچه نرخ ترک تحصیل در ایتالیا به طور مداوم کاهش می‌یابد، اما همچنان افت تحصیلی به‌ویژه در مقطع متوسطه تکمیلی یک چالش است .ﻣﻘﺮرات ﺟﺪﯾﺪ در زﻣﯿﻨﻪ افزایش سال‌های آﻣﻮزش اﺟﺒﺎری از سال 2000، در جهت کاهش چالش ترک تحصیل دانش‌آموزان صورت گرفت. دﻻﯾﻞ متفاوت اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ سبب شده تا ﺟﻮاﻧﺎن در دوره متوسطه ﺛﺒﺖ ﻧﺎم نکنند و یا ادامه تحصیل ندهند و با وجود اقدامات اساسی، ایتالیا هنوز با نرخ ترک تحصیل نسبتاً بالایی روبرو است و نرخ تحصیلات به‌خصوص در میان پسران کمتر از متوسط ​​اتحادیه اروپا است (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2017).

طبق نظرسنجی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، در برنامه بین­المللی ارزیابی دانش­آموزان (PISA، 2015)، ایتالیا در علوم و خواندن نمرات کمتر از متوسط ​​و در ریاضیات حدود میانگین کشورهای عضو را کسب کرده است؛ در این رابطه کمبود دوره‌های توسعه حرفه‌ای معلمان و میانگین بالای سنی به عنوان دلایل عمده این مسأله ذکر شده است (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2015).

نوآوری

استقلال موسسات آموزشی در ایتالیا باعث ایجاد راﺑﻄه‌ی ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎزﻫﺎ و امکانات مناطق و اﻫﺪاف ﻣﻠﯽ آﻣﻮزﺷﯽ شده است. تهیه برنامه سه ساله آموزشی مدارس نیز ابتکاری است که زمینه مطابقت آموزش‌ها با نیازهای محلی را فراهم می­کند. از طرف دیگر رقابت منطقه‌ای سبب تمرکز همه مقامات محلی برمسائل آموزشی، پیشگیری از ترک تحصیل و افزایش امکانات مدارس از منابع داخلی گردیده است (همان).

پیش‌بینی ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺮای کلاس‌ها، سبب شده نسبت دانش‌آموز به معلم در کل چیزی حدود دوازده به یک باشد، درکشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی این نسبت پانزده به یک است. بخشی از حقوق معلمان براساس معیارهای عملکردی است که توسط کمیته‌های ارزیابی معلم در سطح مدارس تعیین می‌شود؛ همچنین، در جهت توسعه حرفه‌ای، به معلمان مدارس دولتی برای خرید کتاب، نرم‌افزار و سخت‌افزار و شرکت در دوره‌ها و رویدادهای فرهنگی کمک هزینه پرداخت می­شود، تا در زمینه توسعه حرفه‌ای مورد استفاده قرار دهند و این موارد در کیفی‌سازی فعالیت‌های آموزشی موثر است. پذیرش استقلال معلمان در انتخاب کتاب‌های درسی سبب شده تا مدارس ابزارهای آموزشی دیجیتالی خود را تولید و به اشتراک بگذارند وکتاب‌های درسی خود را به صورت رایگان در سایر مدارس دولتی نیز توزیع کنند (سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، 2017).

ظرفیت سیستم آموزشی ایتالیا در جهت توسعه موثر مهارت‌های شغلی قابل تأمل است؛ از جمله امکان ثبت­نام دانش­آموزان در آموزش­های شغلی و حرفه‌ای منطقه^‌ای^[42] که سه یا چهار سال به طول می­انجامد و توسط موسسات حرفه­ای عالی ارائه می­شود. ﻃﯽ دهه‌ی 95 ﻧﻮآوری‌های در جهت جلوگیری از ترک تحصیل و پوشش همگانی تحصیلی انجام شده است؛ تشکیل کلاس‌های آموزشی در بیمارستان‌ها و استقرار معلم در این مراکز، شناسایی دانش­آموزان لازم‌التعلیم و یا ترک‌التحصیل از جمله این طرح‌ها است (موسسه ملی اسناد، نوآوری و تحقیقات آموزشی، 2014).

منابع و مآخذ

• Durazzi، N. (2014) Education system in Italy. The London School of Economics and Political Science، https://www.researchgate.net/publication/275039659.
• Encyclopedia Britannica (2020) Italy – Facts, Geography & History. https://www.britannica.com.
• EURYDICE (2018) Italy – Funding in Education، Publications Office of the European Union, https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/funding-education-39_ en
• EURYDICE- A (2020) Italy – Organisation of Primary Education. Publications Office of the European https://eacea.ec.europa.eu/nationalpolicies/eurydice/content/organisation-primary-education -23_en.
• EURYDICE-B (2020) Italy – Assessment in General Lower Secondary Education. Publication Office of the European, https://eacea.ec.europa.eu/national policies /eurydice /content / assessment general-lower-secondary-education-18_en.
• EURYDICE-A (2021). Italy – Organisation of Centre-based ECEC. Publications Office of the European Union, https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/italy/organisation-centre-based-ecec_en.
• EURYDICE-B (2021). Italy – Teaching and Learning in Primary Education. Publications Office of the European Union, https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/teaching-and-learning-primary-education-23_en
• EURYDICE-C (2021). Italy – Assessment in Primary Education. Publications Office of the European Union .https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/assessment-primary-education-23_en.
• EURYDICE-D (2021). Italy – Teaching and Learning in General Lower Secondary Education. Publications Office of the European Union. https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/teaching-and-learning-general-lower-secondary-education-18_en.
• EURYDICE-E (2021). Italy – Teaching and Learning in General Upper Secondary Education. Publications Office of the European Union. https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/teaching-and-learning-general-upper-secondary-education-26_en.
• INDIR (2014). The Italian Education System. Text edited by the Italian Eurydice Unit – Content taken from Eurypedia http://www.indire.it/eurydice/eurypedia
• INDIR (2021». (Vespucci« for school autonomy. Istituto nazionale di documentazione innovazione e ricerca educative. https://www.indire.it
• ISFOL (2008). Right-Duty Monitoring Report, p. 62). https:// www.isfol.it/&prev=search&pto=aue
• IEF (2015). Teachers, Teacher Education, and Professional Development in Italy. http://timssandpirls.bc.edu/timss2015/encyclopedia/countries/italy/teachers-teacher-education-and-professional-development.
• Kauffman,J. , Dimitris,A. Di Nuovo,S(2015). Inclusive education in Italy: description and reflections on full inclusion. European Journal of Special Needs Education. (4) 429-443.
• Simona، D’Alessio(2010). Inclusive education in Italy، OECD Country Note.
• OECD Country Note (2001) Early Childhood Education and Care Policy in Italy. https://www.oecd.org/italy/33915831.pdf
• OECD (2012). Education at a Glance، oecd.org/edu/eag2012.
• OECD (2012). Educatio policy outlook Italy, https://www.oecd.org/education/Education-Policy-Outlook -Country-Profile-Italy.pdf
• OECD (2020). Education at a Glance، https://www.oecd-ilibrary.org/education/education-at-a-glance-2020_69096873-en
• OECD (2015). Results from PISA 2015: Italy. https://www.oecd.org/pisa/PISA-2015-Italy.pdf
• MIUR (2021). Acts and Regulations. miur.gov.it.
• MIUR (2021). Ministerial Decree، https:// miur.gov.it.
• MIUR (2021). Recruitment and service of the personal school, https://www.miur.gov.it/reclutamento-e-servizio-del-personale-scolastico

[1] Encyclopedia Britannica

[2] European Union-EU

[3] Organization for Economic Co-operation and Development- OECD

[4] Istituto nazionale di documentazione innovazione e ricerca educativa- INDIR

[5] Ministero dell’istruzione, dell’università e della ricerca (MIUR)

[6] Istituto nazionale di documentazione innovazione e ricerca educativa- INDIR

[7] Kauffman & Dimitris &di Nuovo

[8] Sistema nazionale di valutazione -(SNV) – National evaluation system

[9] D’Alessio

[10]National guidelines for the curriculum

[11] Piano Triennale Offerta Formativa- PTOF

[12] paritari

[13] Istituto per lo sviluppo della formazione professionale – ISFOL

^[14] civic education’

^[15] first cycle of education

^[16] second cycle of education

^[17] Simon

^[18] Asilo (Kindergarten)- scuola materna

[19] Early Childhood Education and Care-ECEC

[20] OECD Country Note

[21] scrutinio

[22] Scuola Media

[23] Diploma di licenza conclusiva del primo ciclo di istruzione

[24] licenza media

[25] istruzione e formazione professionale-IFP

[26] Liceo classico

[27] Liceo Scientistico

[28] Liceo delle scienze umane

[29] Liceo linguistico

[30] Liceo dell’arte، Liceo musicale e coreutico

[31] Istituto tecnico

[32] Istituto professionale

[33] school credit (credito scolastico)

[34] Niccolo Durazzi

[35] diploma di istruzione liceale- diploma di istruzione tecnica- diploma di istruzione professionale

^[36] IFP

[37] diploma di istruzione liceale- diploma di istruzione tecnica- diploma di istruzione professionale

[38] quadrimestri

[39] scuola magistrale

[40] Tirocinio Formativo Attivo

[41] TIMSS & PIRLS International Study Center

[42] Iefp